Sarkozin Nedir, Ne İşe Yarar? Hangi Yiyeceklerde Bulunur?

Sarkozin,  vücutta kolin ve kreatin gibi besinlerden oluşan bir maddedir. Bu madde vücuda alındığında hızla glisin adlı başka bir maddeye dönüşür (1). Sarkozin, vücuttaki hücrelerin düzgün çalışmasını sağlayan ve DNA üretiminde rol oynayan önemli bir madde olarak görev yapar (2). 

Günümüzde sarkozin ile ilgili yapılan araştırmalar genellikle, bazı zihinsel rahatsızlıkların tedavisinde destekleyici olarak kullanılabileceğini ortaya koyar. Beyindeki belirli sistemlerin daha iyi çalışmasına yardımcı olarak belirtilerin hafiflemesini sağlayabilir (3). 

Bu yazıda sarkozinin ne olduğu, ne işe yaradığı, hangi besinlerde bulunduğu, faydaları ve zararlarını detaylı bir şekilde ele alıyoruz. 

Sarkozin Nedir?

Sarkozin (veya N-metilglisin), vücutta doğal olarak bulunan bir amino asittir. Glisin adı verilen başka bir amino asidin oluşumu ve yıkımı sırasında ortaya çıkan bir ara madde ve yan üründür. İlk olarak 1847 yılında keşfedilen sarkozin, uzun yıllar boyunca özel bir biyolojik işlevi olmayan basit ve küçük bir molekül olarak değerlendirilmiştir. Ancak günümüzde, hücrelerin enerji üretimi, DNA onarımı ve diğer yaşamsal faaliyetlerinde rol oynayan tek karbonlu kimyasal tepkimelerde görev aldığı bilinmektedir (1, 4). 

Sarkozin Ne İşe Yarar? 

Sarkozin, vücutta glisinin işlenmesi sırasında oluşan ve hücrelerin sağlıklı çalışmasını destekleyen bazı kimyasal süreçlerde görev alan doğal bir amino asit türevidir. Bu süreçler, genlerin nasıl çalıştığını etkileyen ve hücresel faaliyetleri düzenleyen “metilasyon” adı verilen önemli biyolojik mekanizmaları da içerir. Bu sayede, hücre büyümesi ve metilasyon süreçlerine katkı sağlayarak hücre sağlığı ve işleyişi üzerinde daha genel etkiler oluşturabilir (2). 

Ayrıca, beyindeki bazı alıcıları (NMDA reseptörlerini) etkileyerek, depresyon gibi ruhsal rahatsızlıklarda destekleyici bir takviye olarak potansiyel göstermektedir (3). 

Araştırmalar çoğunlukla sarkozinin zihinsel sağlık üzerindeki etkilerine odaklansa da bu maddenin kas dokusuyla ilişkili olabileceği düşünülmektedir. Sarkozin, kaslarda doğal olarak bulunur ve kreatin metabolizmasının bir yan ürünü olarak ortaya çıkar. Bu özelliği, doğrudan bir performans artışı sağlamasa da kas biyokimyasıyla potansiyel bir bağlantısı olabileceğini düşündürmektedir. 

Ayrıca, prostat hücreleri üzerinde yapılan bazı çalışmalarda sarkozinin hücre çoğalmasını artırabildiği gözlemlenmiştir. Bu etki, kalsiyum sinyalleri ve gen ifadesindeki değişimlerle ilişkilidir. Bu bulgular, sarkozinin doğrudan spor performansıyla değil, ancak hücresel büyüme ve işlevlerle bağlantılı süreçleri etkileyebileceğini göstermektedir (6).

Sarkozin Hangi Yiyeceklerde Bulunur?

Güncel bilimsel araştırmalar, anlamlı miktarda sarkozin içeren belirli gıdaları açıkça belirtmemektedir. Ancak sarkozin, vücutta kolin ve kreatin metabolizması sırasında oluşan bir yan ürün olarak bilinir. Yumurta, kırmızı et, balık ve süt ürünleri gibi gıdalar kolin ve kreatin açısından zengindir. Bu nedenle, bu tür besinler doğrudan sarkozin içermese de vücutta sarkozin düzeylerinin artmasına dolaylı olarak katkıda bulunabilir.

Sarkozin Faydaları Nelerdir?

Yapılan araştırmaların birçoğu, sarkozinin bilişsel sağlık üzerine olumlu etkilerinin olduğunu ortaya koymaktadır. Bunun haricinde, sarkozinin kreatin ve glisin metabolizması ile ilişkili olduğundan sporcular için içinde dolaylı olarak faydalı olabileceği düşünülebilir.

Sarkozin faydalarını daha yakından inceleyecek olursak:

Bazı Zihinsel Rahatsızlıkların Kontrolüne Yardımcı Olabilir:

Belirli ve doktor kontrolünde alınan bazı psikiyatrik ilaçlarla birlikte kullanıldığında, sarkozin zihinsel rahatsızlıklarda görülen olumlu ve olumsuz belirtileri azaltmaya yardımcı olabilir (7).

Obsesif Kompulsif Belirtilerde Düzenleyici Etki Gösterebilir: 

Sarkozin, glisin düzeylerini etkileyerek beyindeki NMDA reseptörlerinin işlevini artırabilir ve bu sayede obsesif kompulsif bozukluk (OKB) belirtilerinin azalmasına yardımcı olabilir (8).

Kas Hücrelerinin Gelişiminde Rol Oynayabilir:

Sarkozin, kas hücrelerinin gelişiminde dolaylı olarak rol oynayabilir. Laboratuvar çalışmalarında, kas hücrelerinin olgunlaşma sürecine dahil olduğu görülmüştür. Sarkozin seviyesi düşürüldüğünde hücre gelişimi önce hızlansa da zamanla yavaşlamış, bu da sarkozinin süreci dengelemek için gerekli olabileceğini düşündürmüştür. Ancak bu bulgular sadece laboratuvar ortamında gözlemlenmiştir. Bu nedenle, sarkozinin sporcularda kas gelişimini artırdığına dair daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır (9).

Kas geliştirmek için bilimsel olarak kanıtlanmış yöntemlerin neler olduğunu öğrenmek için Hızlı Kas Gelişimi İçin Kanıtlanmış Bilimsel Yöntemler başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.

Sarkozin Zararları Var mı?

Sarkozin genellikle güvenli ve toksik olmayan bir madde olarak kabul edilir. Vücutta kolin ve kreatin metabolizması yoluyla doğal olarak bulunur. Çalışmalar, takviye kozmetik ürünlerinde iyi tolere edildiğini, ciddi bir toksik etkiye yol açmadığını ortaya koymaktadır (10). 

Ancak her takviye ve ürün de olduğu gibi sarkozin takviyesi gibi herhangi bir ürün kullanmadan önce bir doktora danışılması tavsiye edilir. 

Sarkozin mi L-Glisin mi?

Sarkozin ve L-glisin birbirine yapıca benzer amino asitler olsa da vücut üzerindeki etkileri farklılık gösterir. L-glisin, protein sentezinde görev alan temel bir amino asittir ve beyindeki NMDA reseptörlerine doğrudan bağlanarak etkide bulunur. Sarkozin ise glisinin bir türevi olup, NMDA reseptörlerini hem aktive eder hem de glisinin geri alınmasını engelleyerek bu etkinin daha uzun sürmesini sağlar. 

Araştırmalar, sarkozinin glisine göre reseptörlerde daha az duyarsızlaşma yarattığını ve daha güçlü kalsiyum sinyalleri oluşturduğunu ortaya koymuştur. Bu da, özellikle NMDA reseptörleriyle ilgili bazı nörolojik süreçlerde sarkozinin daha etkili olabileceğine işaret etmektedir (11). 

Sarkozin Kullanım Alanları Nelerdir?

Sarkozin, çeşitli alanlarda kullanılan çok yönlü bir bileşiktir. Genellikle zihinsel sağlığı desteklemek amacıyla takviye olarak kullanılır; özellikle de NMDA reseptörlerini etkileyerek bazı zihinsel rahatsızlık belirtilerinin hafifletilmesine yardımcı olabilir (3). Ayrıca sarkozin, biyokimyasal çalışmalarda proteinlerin dengede kalmasına yardımcı olur ve stres koşulları altında bu proteinlerin korunmasını destekler (12).