Rhodiola, Asya ve Avrupa'nın bazı bölgelerinde geleneksel olarak kullanılan bir bitkidir. En bilinen türü Rhodiola rosea, salidrozid ve rozavinler gibi biyoaktif bileşikler içerir.
Yüzyıllardır Asya ve Avrupa’da popülerliğini koruyan rhodiola bitkisi, çeşitli özellikleri sayesinde ön plana çıkmaktadır. Stresi yönetme, enerji seviyesini ve zihinsel performansı desteklemek amacıyla kullanılan bu bitki, günümüzde rhodiola takviyesi olarak da karşımıza çıkar (1).
Bu yazımızda rhodiola’nın ne olduğuna, ne işe yaradığına, nasıl kullanıldığına, ne zaman kullanılması gerektiğine, faydalarına ve yan etkilerine detaylı olarak bakacağız.
Rhodiola, Asya ve Avrupa'nın bazı bölgelerinde geleneksel olarak kullanılan bir bitkidir. En bilinen türü Rhodiola rosea, salidrozid ve rozavinler gibi biyoaktif bileşikler içerir. Bu bitki, yüksek irtifalı ve zorlu çevresel koşullarda yetişir. Bu da onun bu koşullara uyum sağlama yeteneğini artırır (1, 2).
Araştırmalar, Rhodiola'nın ve Rhodiola takviyelerinin, fiziksel, kimyasal ve biyolojik stresle başa çıkmaya yardımcı olabilecek bir adaptojen olarak işlev gösterebileceğini ortaya koymuştur. Bazı çalışmalarda, yorgunluğu azaltabileceği, bilişsel işlevi destekleyebileceği ve stres sırasında sinir sistemini koruyabileceği yönünde bulgular elde edilmiştir. Ayrıca, Rhodiola'nın antioksidan, anti-enflamatuar ve kardiyovasküler özellikler taşıyabileceği ve bu yönleriyle kalp ve zihinsel sağlık üzerine olası etkilerini araştıran çalışmalar da mevcuttur (1, 2).
Rhodiola genellikle rhodiola takviyesi olarak kapsül, tablet veya çay formunda tüketilir. Servis oranı genellikle kullanım amacına bağlı olarak değişir. Emilimi artırmak adına yemeklerden önce alınmasının etkili olabileceği araştırma sonuçlarında belirtilmiştir. Rhodiola kullananlar için en uygun oranın belirlenmesi adına bir uzman ile görüşülmesi önerilir (1, 3).
Rhodiola'nın, okul dönemleri, yoğun iş programları veya fiziksel efor sonrası gibi yüksek fiziksel veya zihinsel stres dönemlerinde kullanılabileceği yönünde bazı araştırmalar bulunmaktadır. Ancak, tüm bu konularla ilgili kesin kanıt bulunmamaktadır. Dolayısıyla rhodiola takviyelerini kullanmadan evvel bir uzman ile görüşerek en uygun zamanı belirlemeniz önerilir (3).
İlginizi Çekebilecek Ürünler!
Yoğun stres ortamlarında yorgunluk ve tükenmişlik belirtilerine karşı etkileri olduğu belirtilen bazı araştırmalar mevcuttur (3).
Zorlu görevler sırasında zihinsel performansı artırabileceği ve bilişsel yorgunluğu hafifletebileceği yönünde bulgular bulunmaktadır (4).
Rhodiola'nın egzersiz performansını ve dayanıklılığı destekleyebileceği bulgulanmıştır (5).
Bazı araştırmalar, rhodiola'nın ruh halini iyileştirebileceği; anksiyete ile depresyon belirtileriyle ilgili çeşitli etkileri olabileceği yönünde bulgular sunmaktadır (3).
Stres ve oksidatif stresin kardiyovasküler hasara etkisini önlemeye yönelik olası etkiler araştırılmaktadır (1)
Bağışıklık hücresi aktivitesini uyarabileceği ve bağışıklık yanıtını destekleyebileceği öne sürülen çalışmalar mevcuttur (6).
vücudu oksidatif stres ve iltihaba karşı koruma potansiyeli üzerine de araştırmalar yapılmaktadır (1).
Rhodiola'nın cinsel sağlıkla, özellikle de erkek cinsel performansıyla ilişkili olabileceğine dair bazı kanıtlar bulunmaktadır. Hayvanlar üzerinde yapılan bir çalışmasında, rhodiola ekstresinin çiftleşme için geçen süreyi azalttığı ve testislerdeki antioksidan seviyelerini artırdığına dair bulgulara rastlanmıştır. Bu etkilerin, doğurganlık ve cinsel performansla bağlantılı olabileceği düşünülmektedir. Ancak rhodiola'nın insanlardaki cinsel sağlığı iyileştirme rolünü doğrudan doğrulayan sınırlı sayıda çalışma mevcuttur (2).
Rhodiola genellikle iyi tolere edilen bir bitkidir, ancak bazı hafif yan etkiler bildirilmiştir. Bu yan etkiler arasında baş dönmesi, ağız kuruluğu, uyku bozuklukları ve sinirlilik gibi etkilerin olduğu belgelenmiştir. Rhodiola zararlarından etkilenmemek için en uygun dozun belirlenmesi önemlidir. Bu sebeple rhodiola takviyelerini kullanmadan evvel bir uzman ile görüşülmesi önerilmektedir (3).
Rhodiola'nın doğrudan kanı incelttiğine dair güçlü bir kanıt yoktur. Dolayısıyla size uygun olup olmadığını tespit etmek adına kullanmadan evvel bir uzman ile görüşmek önemlidir (2).
Araştırmalarda otoimmün hastalığı olan kişiler veya bağışıklık sistemini düzenleyen ilaçları kullanan kişilerin rhodiola'yı dikkatli kullanmaları bahsedilmektedir. Herhangi bir takviye kullanmadan evvel mevcut durumunuzu öğrenmek adına bir sağlık kurumuna başvurmanız önerilir (7).
Bazı araştırmalarda rhodiola'nın, stres ve yorgunluğu azaltabilen özellikleri sayesinde dolaylı olarak uyku kalitesini desteklediğinden bahsedilmektedir. Ancak doğrudan uyku getirdiğine dair yeterli kanıt yoktur (8).
Bazı araştırmalarda, rhodiola'nın zihinsel sağlığı destekleyebileceği, depresyon belirtilerini yönetmede bir adaptojen olarak kullanılabileceği yönünde bulgular elde edilmiştir, ancak bu konuda kesin bir kanıt bulunmamaktadır (9).
Rhodiola'nın kilo aldırdığına dair bir kanıt yoktur. Rhodiola'nın kilo artışı ile ilişkili olduğuna dair herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Dolayısıyla kesin bir cevabı yoktur.
Bu sorunun belirli bir cevabı yoktur. Yorgunluk ve stresle ilgili faydalarını araştıran klinik çalışmalarda bu bileşenin genellikle 2 ila 12 hafta süreyle kullanıldığına dair bilgiler mevcuttur. Uzun süreli güvenlik çalışmalarına dair veri sınırlıdır (8).
Rhodiola, genellikle yetişkinler tarafından zihinsel netlik, stres yönetimi ve fiziksel dayanıklılık amacıyla kullanılır. Bu bitki, genellikle 18 yaş ve üzeri bireyler için uygun kabul edilir. İnsanlar üzerinde yapılan çalışmalarda Rhodiola, genellikle yetişkinler ve yaşlı bireyler üzerinde incelenmiştir (10, 11).
Rhodiola'nın etkilerinin ne zaman hissedileceği, kullanım amacına ve kişisel faktörlere bağlı olarak değişebilir. Bazı araştırmalarda, düzenli kullanımda etkilerin birkaç gün ila birkaç hafta içinde ortaya çıkabileceği belirtilmiştir (8).
Rhodiola'nın iştahı artırdığına dair doğrudan bir kanıt yoktur. Dolayısıyla bu soruya kesin bir cevap vermek mümkün değildir.