Potasyum Sitrat Nedir, Ne İşe Yarar? Nelerde Bulunur?

Potasyum sitrat, sitrik asidin potasyum tuzudur ve kimyasal formülü K³C6H5O7 şeklindedir. Renksiz, kristal yapıda olan bu bileşik, suda kolayca çözünebilen bir formda bulunur.

Potasyum sitrat, vücudun elektrolit ve asit-baz dengesini korumaya destek olduğu bilinen önemli bir potasyum tuzudur. Bu bileşen, tek başına takviye olarak da bulunabilir ancak genellikle başka bileşenlerin ön planda olduğu takviyelerde ek bileşen olarak yer alır (1). 

Bu yazımızda; potasyum sitratin ne olduğuna, ne işe yaradığına, faydalarına, hangi besinlerde bulunduğuna, olası yan etkilerine ve daha fazlasına kapsamlı olarak bakacağız. 

Potasyum Sitrat Nedir?

Potasyum sitrat, sitrik asidin potasyum tuzudur ve kimyasal formülü K³C6H5O7 şeklindedir. Renksiz, kristal yapıda olan bu bileşik, suda kolayca çözünebilen bir formda bulunur ve genellikle hafif alkalin özelliktedir. Gıda katkı maddesi, ilaç ve takviye edici ürünlerde yaygın olarak kullanılan bir maddedir. Böbrek fonksiyonlarına destek sağladığı ve potasyum seviyelerini yükseltmek için kullanıldığı bulgulanmıştır. Bunlara ek olarak; çeşitli özellikleri ile öne çıkar ve günümüzde takviye olarak da tercih edilir (1, 2). 

Potasyum Sitrat Ne İşe Yarar? 

Çalışmalarda, potasyum sitrat bileşeninin böbrek taşı oluşumunu önlemeye yardımcı olduğu ve idrar sitrat seviyelerini artırarak kalsiyum taşı oluşumunu azaltabileceği bilinmektedir. Ek olarak, asit-baz dengesini düzenlemeye yardımcı olduğu ve düşük potasyum seviyeleriyle ilişkili durumları destekleyebileceği bilinmektedir. Kardiyovasküler sağlık üzerinde olumlu etkiler sağlayabileceği ve hipertansiyon riskini azaltmada rol oynayabileceği de araştırmalara konu olmuştur. Ayrıca, potasyum eksikliğine bağlı kas kramplarını ve yorgunluğu azaltmada faydalı olabileceği ifade edilmektedir (3, 4).

Potasyum Sitrat Nelerde Bulunur?

Doğal besinlerde doğrudan potasyum sitrat bulunmasa da bazı gıdalar hem potasyum hem de sitrat içeriği bakımından zengindir. Bu nedenle, günlük kullanımda potasyum sitrat içeren besinler ifadesiyle anılabilen bu gıdalar, vücudun mineral dengesini ve asit-baz düzenini destekleyebilir. Muz, narenciye meyveleri (örneğin portakal ve greyfurt), yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, pazı, kara lahana), patates ve tatlı patates gibi kök sebzeler ile mercimek, nohut ve fasulye gibi baklagiller bu gruba girer.

Daha detaylı inceleyelim: 

• Muz: Potasyum açısından zengin bir meyve olan muz, elektrolit dengesinin korunmasına yardımcı olur. Kas kasılmalarını destekler, özellikle spor sonrası toparlanma sürecinde sıkça tercih edilir. Aynı zamanda kolay sindirilebilir yapısıyla enerji verici bir atıştırmalık olarak öne çıkar (5).

• Narenciye Meyveleri: Portakal, greyfurt ve limon gibi meyveler hem potasyum hem de doğal sitrat içerir. Bu özellikleri sayesinde idrarın alkalileşmesine yardımcı olarak böbrek taşı oluşumunu önleyici etki gösterebilirler. Ayrıca bağışıklık sistemine katkıda bulunan C vitamini açısından da zengindirler (6).

• Yeşil Yapraklı Sebzeler: Ispanak, pazı ve karalahana gibi sebzeler yüksek potasyum içerikleriyle hücre fonksiyonlarını desteklerken, lif ve magnezyum gibi minerallerle de kemik sağlığına katkı sağlar. Asit-baz dengesini koruyucu etkileriyle dengeli beslenmede önemli yer tutarlar (7).

• Patates ve Tatlı Patates: Bu kök sebzeler iyi birer potasyum kaynağıdır. Fırınlama veya haşlama gibi sağlıklı pişirme yöntemleriyle mineral kaybı en aza indirilebilir. Aynı zamanda kompleks karbonhidrat içerdiklerinden enerji dengesine katkı sağlarlar (8).

• Baklagiller: Mercimek, nohut ve fasulye gibi baklagiller potasyumun yanı sıra lif ve bitkisel protein içerikleriyle sindirim sağlığını destekler. Kalp ve damar sağlığı üzerinde olumlu etkileri olduğu bilinen bu gıdalar, vejetaryen beslenmenin temel protein kaynaklarındandır (9).

Potasyum Sitrat mı Magnezyum Sitrat mı?

Potasyum sitratın ve magnezyum sitratın uygun dozunun bireyin sağlık durumuna ve ihtiyaçlarına bağlı olarak değişebildiği bilinmektedir. Farklı sağlık durumları için en uygun dozajın belirlenmesi amacıyla daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Dolayısıyla, potasyum ve mahnezyum sitratın etki alanları ve özellikleri farklıdır ve değişik durumlar üzerindeki etkileri de ayrıdır. Bu sebeple kullanmadan evvel uygun dozun belirlenmesi adına bir uzman ile görüşülmesi önerilir (4, 5).

Potasyum Sitrat Faydaları Nelerdir?

Potasyum sitratın potansiyel faydaları arasında şunlar yer alır: 

Kemik Sağlığını Desteklemeye Yardımcı Olabilir

Potasyum sitratın vücuttaki asit-baz dengesini düzenleyerek kemik kaybını azaltmaya ve kemik sağlığını iyileştirmeye yardımcı olabileceği bilinmektedir. Menopoz sonrası kadınlar üzerinde yapılan çalışmalar, potasyum sitrat takviyesinin kalsiyum ve D vitamini ile birlikte kemik yoğunluğunu artırabileceğini göstermektedir (10).

Böbrek Fonksiyonlarının Çalışmasına Yardımcı Olabilir

Potasyum sitratın idrarın pH seviyesini artırarak ve sitrat seviyelerini yükselterek böbrek taşı oluşumunu azaltmaya yardımcı olabileceği bilinmektedir. Ancak, kesin sonuçlar için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır (3).

Asit-Baz Dengesine Etki Edebilir 

Potasyum sitratın alkalileştirici bir ajan olarak işlev gördüğü ve vücuttaki asit seviyelerini nötralize ederek metabolik asidozu önlemeye yardımcı olabileceği araştırmalarda bulgulanmıştır (2). 

Kas ve Kardiyovasküler Sağlığı Destekleyebilir

Potasyum sitratın potasyum dengesine katkı sağladığı ve bunun kas kasılmaları ile kardiyovasküler fonksiyonlar için önemli olduğu bilinmektedir. Yapılan araştırmalarda, potasyum seviyelerinin korunmasının kan basıncını düzenlemeye yardımcı olabileceği ifade edilmektedir (1).

Potasyum Sitrat Zararları Var mı?

Potasyum sitrat zararlarını veya yan etkilerini araştıran çalışmalarda; bu bileşenin önerilen oranlarda genellikle iyi tolere edildiği, ancak etkilerinin kişiden kişiye değişebileceği bilinmektedir. Bazı bireylerde yüksek potasyum sitrat seviyesinin mide bulantısı veya mide rahatsızlığı gibi sindirim sorunlarına yol açabileceği bulgulanmıştır, özellikle aç karnına alındığında bu etkiler daha fazla görülebilir. Farklı popülasyonlar üzerindeki uzun vadeli etkilerini anlamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır (2).

Potasyum Sitrat Takviyeleri Hangi Formlarda Bulunur?

Potasyum sitrat takviyesi, birçok formda karşımıza çıkabilir. Yaygın olarak kullanılan formların arasında ise şunlar yer alır: 

Potasyum Sitrat Tablet 

Tablet formlar, kontrollü bir doz sağlamak için yaygın olarak kullanılan bir formdur. Bu tabletler genellikle su ile alınır ve emilimi kolaylaştırmak için yavaş çözünecek şekilde tasarlanmıştır. Uzun süreli potasyum takviyesine ihtiyaç duyan bireyler için daha uygundur (11).

Potasyum Sitrat Toz 

Toz ürünlerin sıvılara karıştırılarak tüketilebilen bir form olduğu ve esnek doz ayarlamaları ile kolay kullanım sunduğu bilinmektedir. Tablet yutmakta zorlanan veya dozunu hassas şekilde ayarlamak isteyen bireyler için önerilmektedir (1).

Potasyum Sitrat Hap

Halk arasında potasyum sitrat hapları olarak da bilinen kapsül form, tabletlerle benzer katı bir formda bulunur ancak formülasyona bağlı olarak farklı çözünme özelliklerine sahip olabilir. Genellikle sindirim sisteminde kademeli olarak çözünerek potasyum seviyelerini düzenlemeye yardımcı olabileceği belirtilmektedir (2).

Potasyum Sitrat Şurup

Potasyum sitrat şurubunun sıvı formda olduğu ve özellikle çocuk veya hap yutmakta zorlanan bireyler için tercih edildiği bilinmektedir. Bu form, hassas doz ayarlamalarına imkan tanır ve genellikle tatlandırılarak daha kolay tüketilmesi sağlanmaktadır (4)

Günlük Ne Kadar Potasyum Sitrat Kullanmak Gerekir?

Potasyum sitratın uygun dozunun bireyin durumuna bağlı olarak değişebileceği bilinmektedir. Potasyum sitrat, genellikle magnezyum sitrat bileşeni sunan takviyelerin içerisinde ek bileşen olarak bulunmaktadır. Ayrıca, tıbbi çözümlerde bir uzman tarafından verilebilir. Farklı sağlık durumları için en uygun dozajın belirlenmesi amacıyla daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır (4, 5).

Potasyum Sitrat Ne Zaman İçilir?

Deneyler ve çalışmalar ışığında, potasyum sitratın mide rahatsızlığını en aza indirmek ve emilimini artırmak için genellikle yemeklerle birlikte alındığı bilinmektedir. Bazı çalışmalar, idrar pH seviyeleri ve kalsiyum atılımı üzerindeki etkisinin yemekle birlikte veya aç karnına alınmasına göre değişmediğini göstermektedir. Kullanım zamanı, tedavi edilen sağlık durumuna göre değişebileceğinden, bu konuda daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır (5).

Potasyum Sitrat Nasıl Kullanılır?

Potasyum sitrat kullanımının tablet, kapsül  ve sıvı formda bulunduğu ve formlara göre kullanım talimatinin incelenmesi önerilir. Bazı durumlarda servis oranının, idrar pH seviyeleri ve elektrolit dengesi temelinde ayarlanması gerektiği ve tıbbi gözetim altında kullanılması önerildiği bilinmektedir. Dolayısıyla en uygun kullanım için bir uzman ile görüşülmesi önemlidir (11).