Laktaz enzimi, laktozun sindirilmesinde önemli bir rol oynar. Laktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan doğal bir şekerdir ve bu şekerin sindirilmesi için laktaz enzimi gereklidir. Ancak bazı bireylerde laktaz üretimi zamanla azalabilir ve bu durum laktozun sindirilmesini zorlaştırabilir (1). İşte bu noktada laktaz enzimi takviyesi, değerlendirilebilecek seçenekler arasında yer alır.
Bu yazımızda, laktaz enziminin ne olduğu, laktaz enzimi takviyesinin nasıl kullanıldığı ve ne işe yaradığı gibi pek çok konuya değineceğiz.
Laktaz, ince bağırsakta üretilen bir enzimdir. Süt ve süt ürünlerinde bulunan laktozu, glikoz ve galaktoz gibi daha basit şekerlere dönüştürür. Laktozun sindirimi için gerekli olan bu enzim, genellikle süt ürünleri tüketildiğinde aktif hale gelir. Ancak bazı bireylerde laktaz üretiminin azalması, laktozun sindirilmesini zorlaştırabilir (1). Laktaz enzimi takviyeleri, laktaz eksikliği yaşayan bireyler tarafından tercih edilen bir seçenektir.
Laktaz enzimi, genellikle laktoz içeren gıdaların tüketiminden önce alınan bir takviyedir. Bu takviyeler, tablet, damla veya çiğnenebilir form gibi farklı şekillerde sunulabilir ve kullanım şekli kişisel tercihlere göre değişiklik gösterebilir. Laktaz enzimi kullananlar, genellikle laktoz içeren gıdaları tüketmeden hemen önce bu takviyeyi alır. Kullanım sıklığı ve miktarı, bireyin ihtiyaçlarına ve seçilen ürünün talimatlarına göre belirlenebilir (2).
Laktaz enzimi, laktozun glikoz ve galaktoza hidrolizini katalize ederek ince bağırsakta daha kolay emilmesini sağlayabilir. Bu süreç, sindirilmeyen laktozun fermantasyonu nedeniyle oluşan şişkinlik ve ishal gibi laktoz intoleransı belirtilerini azaltmaya destek olabilir (3).
İlginizi Çekebilecek Ürünler!
Laktaz enzimi takviyeleri genellikle güvenli kabul edilir. Ancak aşırı kullanımı bazı durumlarda doğal enzim üretimini değiştirebilir. Bununla birlikte, uzun vadeli etkileri tam olarak anlamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır (4). Hamilelik, emzirme dönemi, kronik rahatsızlıklar veya düzenli ilaç kullanımı gibi durumlarınız varsa, bu tür takviyeleri kullanmadan önce mutlaka bir sağlık uzmanına danışmanız önemlidir.
Laktaz kullanım süresi bireylerin diyet alışkanlıklarına ve enzim üretim seviyesine bağlıdır. Laktaz enzimi takviyelerinin, laktoz intoleransı olan bireyler tarafından sürekli olarak kullanıldığı bilinmektedir (5). Ancak doğru kullanım süresi için mutlaka bir uzmana danışılmalıdır.
Laktaz, ince bağırsağın fırçamsı kenarında üretilir. Üretim genellikle bebeklik döneminde zirve yapar ve bazı bireylerde yaş ilerledikçe azalabilir. Bu da yetişkinlikte laktoz intoleransına yol açabilir (6).
Laktaz enzimi eksikliği öncelikle sütten kesildikten sonra laktaz üretiminin azalmasına neden olan genetik faktörlerden kaynaklanır. Diğer nedenler arasında bazı sindirim sistemi rahatsızlıkları, ince bağırsak ameliyatları veya bağırsak zarına zarar veren enfeksiyonlar yer alabilir (7).
Laktaz eksikliği belirtileri, genellikle laktoz içeren gıdaların tüketiminden sonra ortaya çıkar ve aşağıdakileri içerir (8):
Karın şişkinliği: Sindirilmeyen laktozun bağırsakta fermente olması sonucunda gaz birikimi olabilir.
Karın krampları: Bağırsaklarda artan gaz basıncına bağlı olarak meydana gelebilir.
İshal: Sindirilmeyen laktoz, bağırsakta suyun birikmesine neden olarak dışkının yumuşak ve sulu hale gelmesine yol açabilir.
Gaz: Laktozun bağırsakta fermantasyonu sonucu hidrojen, metan ve karbondioksit gazlarının oluşumuyla olabilir.
Bu belirtiler, laktoz intoleransı olan bireylerin süt ve süt ürünleri gibi laktoz içeren gıdaları tükettikten sonra yaygın olarak görülebilir. Belirtilerin şiddeti, kişinin laktaz eksikliği derecesine ve tüketilen laktoz miktarına bağlı olarak değişiklik gösterebilir (8).
Laktaz enzimi doğal olarak gıdalarda bulunmaz; insan vücudunda üretilir. Bununla birlikte, laktozsuz süt gibi laktaz eklenmiş süt ürünleri, laktoz intoleransı olan bireyler için daha uygun hale getirilmiştir (9).
Laktaz enzimi, ince bağırsağın mikrovillus adı verilen yapılardan oluşan fırçamsı kenar zarında aktif olur. Bu bölgede laktoz, iki emilebilir monosakkarit olan glikoz ve galaktoza ayrıştırılır. Bu, laktozun bağırsak hücreleri tarafından daha kolay emilmesini sağlayan önemli bir süreçtir (10).
Laktaz eksikliği, genetik ve çevresel faktörlere bağlı olarak farklı türlerde ortaya çıkabilir:
Primer Laktaz Eksikliği (Erişkin Tipi Hipolaktazi): Bu, genetik olarak belirlenen en yaygın laktaz eksikliği türüdür. Bebeklik döneminde laktaz üretimi genellikle yüksek olur, ancak zamanla yetişkinlikte bu üretim azalabilir ve laktozun sindirilmesi zorlaşabilir (11).
Sekonder Laktaz Eksikliği: Bağırsak zarında oluşan çeşitli durumların laktaz üretimini etkileyebileceği düşünülmektedir. Bu durumun çölyak hastalığı, Crohn hastalığı veya viral enfeksiyonlarla bağlantılı olabileceği ifade edilmektedir (12).
Konjenital Laktaz Eksikliği: Bu tür, doğuştan gelen ve nadir görülen bir genetik durumu ifade eder. Bebekler, laktozu sindiremeyebilir ve bu durum ishal ve kilo kaybı gibi bazı belirtilerle kendini gösterebilir (13).
Geçici (Transiyent) Laktaz Eksikliği: Genellikle prematüre bebeklerde görülen bu durum, bağırsakların olgunlaşmaması nedeniyle ortaya çıkar. Zamanla bağırsaklar gelişir ve bu durum düzelir (14).
Laktaz eksikliği, farklı test yöntemleriyle değerlendirilebilir:
Hidrojen Nefes Testi: Laktoz tüketimi sonrası nefeste artan hidrojen seviyeleri ölçülerek, laktozun sindirilememesi sonucu oluşan fermantasyon tespit edilir (15).
Laktoz Tolerans Testi: Laktoz tükettikten sonra kandaki glikoz seviyeleri ölçülür. Düşük glikoz seviyeleri, laktozun sindirilemediğini gösterebilir (16).
Genetik Testler: Laktaz genindeki olası mutasyonlar incelenerek primer veya konjenital laktaz eksikliği doğrulanabilir (17).
Laktaz enzimi takviyesi seçerken, ürünün formu (tablet, çiğnenebilir, sıvı) ve bireyin ihtiyaçlarına uygun olup olmadığı dikkate alınmalıdır. Ayrıca ürünler güvenilir üreticilerden ve satış platformlarından tercih edilmelidir.