Kalsiyum Karbonat Ne İşe Yarar, Hangi Gıdalarda Bulunur?

Kalsiyum karbonat; içme sularında, jeolojik kaynaklarda, besin kaynaklarında ve hatta Mars’ta bile bulunan bir bileşiktir. Bu önemli bileşik birçok farklı görev için insan vücudunda ve doğada kullanılır.

Kalsiyum Karbonat Nedir?

Kalsiyum karbonat veya kimyasal formülü ile CaCO3, yer kabuğunun % 4'ünden fazlasını meydana getiren bileşiktir. Kalsiyum karbonat dünyanın her yerinde bulunur. En yaygın doğal formları, küçük fosilleşmiş salyangoz kabuklarının, kabuklu deniz hayvanlarının ve mercanların milyonlarca yıl boyunca çökeltilmesiyle üretilen kireçtaşı, tebeşir ve mermerdir. Her üç form da kimyasal terimler açısından aynı olsa da, saflık, beyazlık, kalınlık ve homojenlik dahil olmak üzere birçok açıdan farklılık gösterir. Kalsiyum karbonat, insan tarafından bilinen en kullanışlı ve en çok yönlü malzemelerden biridir. Bu yüzden günlük hayatta kalsiyum karbonat içeriğine sahip birçok besin, içecek ve materyal sıklıkla kullanılır.

Kalsiyum Yararları Nelerdir?

Kalsiyumun faydaları aşağıdaki şekilde sıralanabilir (1);

• Kalsiyum normal enerji oluşum metabolizmasına katkıda bulunur.
• Kalsiyum sindirim enzimlerinin normal fonksiyonuna katkıda bulunur.
• Kalsiyumun hücre bölünmesinde ve özelleşmesi sürecinde görevi vardır.
• Kalsiyum normal kemiklerin korunması için gereklidir.
• Kalsiyum normal dişlerin korunması için gereklidir.

Kalsiyum Günlük Alım Miktarı

Kalsiyumun günlük alım miktarı önemlidir. Kalsiyum için günlük beslenme referansı değeri 800 mg olarak belirlenmiştir (1).

Kalsiyum Karbonat Kaynakları Nelerdir?

Kalsiyum karbonat hem doğada hem gıdalarda hem de yeni bilimsel gelişmelere göre Dünya dışında dahi bulunan, birçok kaynağı olan bir bileşiktir.

Kalsiyum Karbonatın Jeolojik Kökeni

İlk olarak kalsiyum karbonatın nasıl gözüktüğünü açıklamak gerek. Kalsiyum karbonat içerikli taşlar ise kireçtaşı, tebeşir, mermer ve travertendir. Bu taşların görünümü beyaz ve çokça karşılaşılan yaygın kireç tortuları gibidir. Kalsit, kalsiyum karbonatın en kararlı polimorfudur. Kalsit, aragonit ve vaterit saf kalsiyum karbonat mineralleridir. Doğada şeffaftan opağa doğru farklılaşan görünümlerde bulunabilir. 19. yüzyılda “İzlanda Kristali” olarak adlandırılan şeffaf bir formu polarize ışık oluşturmak için kullanılmıştır (2).

Kalsiyum karbonat üretimi bu doğal kaynaklardan sağlanabileceği gibi aşağıda bahsedeceğimiz kalsiyum karbonat içeren gıdalardan da sağlanabilir.

Kalsiyum Karbonat Hangi Gıda Kaynaklarında Bulunur?

Kalsiyum karbonat içeren yiyecekler genellikle kabuklu besinlerdir. Yumurta kabukları, salyangoz kabukları ve çoğu deniz kabuklusu ağırlıklı olarak kalsiyum karbonattan oluşur ve bu kimyasallar endüstriyel kaynaklar olarak kullanılabilir (3). İstiridye kabukları son zamanlarda kalsiyum içeren besin takviyelerinin kaynağı olarak biliniyor ancak aynı zamanda pratik bir endüstriyel kaynaktır. Brokoli ve lahana gibi koyu yeşil sebzeler, önemli ölçüde kalsiyum karbonat içerir ancak endüstriyel bir kaynak olarak pratik değildirler (4). Özetlemek gerekirse kalsiyum karbonat içeren gıdalar şunlardır;

• Yumurta kabukları,
• Salyangoz kabukları,
• Çoğu deniz kabuklusu,
• İstiridye,
• Brokoli,
• Lahana,
• Koyu yeşil sebzeler,
• İçme suları ve mineralli sular kalsiyum karbonat içerir.

Dünya Dışında Kalsiyum Karbonat

Dünya gezegenin de ötesinde, son tespit edilen güçlü bulgular Mars'ta kalsiyum karbonat varlığını göstermiştir. Birden fazla yerde kalsiyum karbonat izleri tespit edilmiştir (özellikle Gusev ve Huygens kraterlerinde). Bu bulgu Mars’ta sıvı suyun varlığına dair de kanıt sağlar (5).

Kalsiyum Karbonat İçeren Besin Takviyeleri

Etken maddesi kalsiyum karbonat olan besin destekleri, diyette alınan kalsiyum miktarı yeterli olmadığında kullanılan ürünlerdir. Kalsiyum, vücut tarafından sağlıklı kemikler, kaslar, sinir sistemi ve kalp için gereklidir. Kalsiyum karbonat ürünleri reçeteli veya reçetesiz olarak mevcuttur. Bu besin takviye ürünleri bazen diğer kullanım gerekçeleri için de reçete edilebilir; daha fazla bilgi için doktora danışmak gerekir (6).

Kalsiyum Karbonat Nasıl Kullanılır?

Kalsiyum karbonat besin destekleri; tablet, çiğneme tableti, kapsül ve ağızdan alınan sıvı formda üretilebilir. Genellikle günde üç veya beş adede kadar kullanılabilir. Ürünün üzerindeki direktifler ve doktorun önerileri dikkatlice izlenilmelidir. Kalsiyum karbonat besin takviyesi olarak kullanırken, yiyeceklerle veya yemeklerden sonra alınır.

Kalsiyum karbonat içerikli çiğneme tabletleri yutulmadan önce iyice çiğnenmelidir, hemen yutulmamalıdır. Normal veya çiğnenebilir tabletleri ya da kapsülleri aldıktan sonra bir bardak su içilir. Bazı sıvı kalsiyum karbonat formları kullanılmadan önce iyice çalkalanmalıdır.

Düzenli bir programda kalsiyum karbonat alınıyorsa, kaçırılan doz hatırlanır hatırlanmaz alınır. Bununla birlikte, bir sonraki doz için çok az bir zaman kaldıysa, kaçırılan doz atlanır ve düzenli doz programına riayet edilir. Kaçırılan bir dozu telafi etmek için çift doz alınmaz (7).

Kalsiyum Karbonat Nasıl Saklanmalıdır?

Kalsiyum karbonat ürünleri, kendi kabında, sıkıca kapalı ve çocukların erişemeyeceği yerlerde saklanır. Oda sıcaklığında muhafaza edilir ve aşırı ısı, nem gibi ortam koşullarından uzak tutulur. Kalsiyum karbonat besin destek ürünleri buzdolabında, banyoda veya benzer nemli mekanlarda tutulmamalıdır (8).

İçme Suyundaki Kalsiyum Karbonat Ne İşe Yarar?

Yüksek mineral içerikli sular veya diğer adıyla sert sular, büyük ölçüde kalsiyum, magnezyum karbonat, bikarbonat ve sülfattan oluşan kireçtaşı kalıntıları ile karışan sulardır (9).

Kalsiyum karbonat ile ilgili yapılan bilimsel araştırmalar, dünya tarihi hakkında önemli dersler verir. Çünkü kireçtaşı, kalker ve mermerin kökenleri sığ sulara dayanır. Böylece, aynı kıtada çok miktarda kireçtaşı birikiminin birçok kıtada olduğuna dair gözlem, sığ sularda kabuklu organizmaların geliştiği bir dönemin var olduğuna işaret eder. Mevcut tortulardan alınan kalsiyum karbonat çözeltileri, günümüzde canlı organizmalara koruyucu kabuklarını ve iskeletlerini büyütmek için ihtiyaç duydukları malzemeyi sağlamıştır. Örneğin yumurta kabukları yaklaşık %95 kalsiyum karbonattan oluşur. Kalsiyum karbonatın etkisi ve günlük hayattaki değeri doğada olduğu kadar ilginç ve olağanüstüdür.

Su sertliği kimyada suyun sabunla reaksiyona girme kapasitesinin geleneksel ölçüsüdür. Sert suda köpük üretmek için daha fazla sabun gerekir. Sert su içeriği tek bir maddeden değil, çoğunlukla çözünmüş polivalent metalik iyonlardan, ağırlıklı olarak kalsiyum ve magnezyum katyonlarından kaynaklanır, ancak diğer katyonlar (örneğin alüminyum, baryum, demir, manganez, stronsiyum ve çinko) de katkıda bulunur. İçme suyunun setliği en yaygın olarak litre başına miligram/ kalsiyum karbonat eşdeğeri olarak ifade edilir. 60 mg / l'nin altındaki konsantrasyonlarda kalsiyum karbonat içeren sular genellikle yumuşak olarak kabul edilir; 60-120 mg / l orta derecede sert; 120-180 mg / l sert ve 180 mg / l'den fazla çok sert olarak kabul edilir. İçme suları yağmur sularında da elde edilir. Toplanan yağmur suyu yerel kullanım için ev düzeyinde veya yerel topluluk düzeyinde biriktirilir. Yağmur suyu yumuşaktır ve genellikle hafif asidiktir. Borulu bir sistem üzerinden dağıtılır. Yağmur suyu depolama tanklarına kalsiyum karbonat eklenir. Bu içme suyu ile kalsiyum alımına ve suda oluşabilecek korozyonun önlenmesine katkıda bulunur (11).

İçme suyu kaynatıldığında bazen kabın dibinde kireç ve tortu birikimi görülebilir. Bu birikim aslında içilen suyun zengin bir mineral yapısına sahip olduğunu gösterir. Kalsiyum karbonat ve magnezyum karbonat ile sertlik kazanmış bu içme suları doğal bir yapıyı işaret eder.

Su kaynadığında oluşan tortular suda çözünmeyen kalsiyum karbonat bileşiğinin ta kendisidir. Halk arasında “kireç” olarak ifade edilen bu madde içme suyundaki mineral zenginliğinin en önemli işaretidir. İçme sularının üzerinde bulunan etiketi okuduğunuz kalsiyum karbonat oranını da öğrenebilirsiniz.

Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar sert suların ve mineral içeriği yüksek doğal maden sularının insan vücudu üstünde birçok olumlu etki yarattığını ortaya koymuştur (12).